تینا خلیفە ای
اقليم كردستان عراق داراي مردمان زیادی هستند که پايبند به رسوم و آداب و فرهنگ هاي قديمي، كه حتي با وجود رشد فرهنگ متمدن و آزادي و تغييرات فراواني كه سالهاي اخير در بين جامعه رواج پياده كرده است، باز پايبند بر قوانين عشيرتي خود در جامعه و بين خانواده ها هستند!. اين باعث ميشود كه در چارچوبه ي اجتماعی و خانوادگي خود جواب هر گونه “خطا و اشتباه” از منظر آنها، به قول خود شان خطای ناموسي، نه از طرف قانون و عدالت انسانی، بلكه از طرف آن فرهنگ عشایری و افراد درون خانواده “مجازات”میشوند! .
هفته ي قبل در نزديكي هاي شهر اربيل اقليم كردستان خبري از كشته شدن زن و مردي داده شد كه قصد طلاق داشتند و برادر زن هر دو آنها را به قتل رسانده بود.حال به آمار قتل زنان در اقليم كردستان كه از طرف سازمان خشونت عليه زنان اقليم به ثبت رسيده دلايل و شيوه هاي جلوگيري به اين مسائل ميپردازيم.در سال هاي ٢٠٠٨تا ٢٠١٢ آمار قتل زنان در اقليم كوردستان به كلي در هر سال ١٥٨نفربوده است و شهر سليمانيه آمار بيشترين گزارش قتل را دارا بوده است.دلايل قتل شامل دعواي خانوادگي، مشكل اقتصادي، مشكل رواني، ناموسي، اجتماعي، تجاوز جنسي و ارتباط عاشقانه بوده كه بيشترين قتل ها به دلايل ناموسي و از طرف خانواده ي فرد(پدر،برادر،عمو،..)صورت گرفته است.و نه تنها شكايتي عليه آنها تنظيم نشده است بلكه گاهي مادر يا بقيه ي اعضاي خانواده متاثر از آن فرهنگ عقب مانده به آن افتخار كرده اند و گفته اند كه لكه ي ننگي را از خانواده پاك كرده اند، و قانون هم به شرط زنا و يا اينكه فرد با ديدن دو فرد در تخت خواب(بدون شاهد)ان ها را ميكشت يا به آنها تجاوز ميكرد و يا باعث معلوليت جسمي آنها ميشد. طبق ماده ي٤٠٩عراق فرد نبايد بيشتر از ٣سال زندان ميشد و از قانون عفو دادگاهي هم برخوردار بود.كه شباهت كمي به قانون”غسل العار”دوران صدام حسين و حكومت بعثنداشت كه طبق اين قانون مرد ميتوانست به بهانه ي حفظ شرف خود زن خواهر يا حتي مادر خود را به قتل برساند و هيچ زندان و يا جريمه اي شامل او نميشد. تازه زن اگر زنده هم ميماند بدون دادگاهي از طرف خانواده و نزديكان همسايه ها سنگسار ميشد.
در سال ١٩٩١تا١٩٩٩سازمان هاي بسياري كه اكثرا از طرف زنان كنترل ميشد خواهان عدم خشونت عليه زنان شدند اما به علت تفكر خشك و سنتي جايگاه زيادي در بين مردم نداشتند و تازه نهي هم ميشدند و زنان اين مراكز را قابل اعتماد نميدانستند.
در سال ١٩٩٩سازماني به نام اموراجتماعي در سليمانيه تأسيس شد (بعد از آن در اربيل نيز تأسيس شد )كه از راه قانوني سعي در حل مشكلات خانوادگي و ناموسي كرد و به زنان و دختران از ايران يا حتي كساني كه با كيس اجتماعي و خطري بر سر جانشان از كشور هاي خارجي ديپورت شده اند را پناه داده و سعي ميكند آنها را از راه قانون به مقصد بازگرداند.من در صحبت هايم با يكي از اعضای اين سازمان و بخش سازمان زنان سليمانيه بە نام ليلا حديب اطلاعاتي از شيوه هاي آگاه كردن مردم و جا انداختن فرهنگ برابري در مردم حرف زدم.
اقداماتي كه إنها در اين راستاانجام داده بودند شامل ايجاد سه مؤسسه يكي حكومتي و بقيه خصوصي كه سعي در پشتيواني و عوض كردن فكريت لكه ي ناموسي فقط با خون پاك ميشود را داشتند.و نتيجه شد قانوني كه به شدت در اقليم كردستان سخت گرفته ميشود؛ ماده ي٤٠٦كه هر خشونتي بر عليه زنانرا محكوم و فرد را به ٢٠سال بدون عفو دادگاهي محكوم ميكند حتي اگر زن “خيانت” كرده باشد و فرد شاهد هم داشته باشد.طبق تحقيقات من و آمار به دست آمده آمار كشته هاي سال ٢٠١٧به ٥٠نفر كاهش يافته و فقط ١٤ كيس از آنها مسئله ي ناموسي بوده است.از اين قتلها ٦فقره آن در سليمانيه ٢٣در اربيل ١١در دهوك ٥در سوران و ٤فقره در اطرف هلبجه به قتل رسيده اند.اما باز هم در طي بازجويي هايي كه از اين تعداد افرد صورت گرفته است به طور نمونه پدر هِوين١٤ساله هنگامي دخترش را ديده بود كه از ماشين پسري پياده شده است، وقتي كه هِوين به خانه برگشت پدر او را در جا خفه ميكند؛در دادگاه نيز اظهار پشيماني نميكند مادر دختر هم از پدر بچه هيچ شكايتي نكرده و اين عمل او را حركتي درست خوانده است! يا مثال ديگري كه شوهر خواهر پيمان وقتي ميفهمد زنش پنهاني با برادرش ارتباط عاشقانه دارد او را طلاق ميدهد و به خانه پدرش ميفرستد و وقتي پيمان ميفهمد كه خواهرش به چه دليلي طلاق داده شده است او را ميكشد و وقتي از او بازجويي ميشود ميگويد ناراحت نيست چون ناموس خود را پاك كرده است و حكم شرف را به جا آورده است.
اينسخنان هر چند به تعداد كمتري از قبل اما هنوز نگران كننده است و احتمال انتقال به نسل بعد را داراست..اساسا فرد اين مسئله را به عنوان يك مسئوليت در برابر آبروي خانواده اش ميبيند كه بايد ان را أدا كند وگرنه بي غيرت خوانده ميشود.اما بهترين راه كار و راه حل دراين گونه موارد طلاق يا جويا شدن صورت مسئله است.قتل نه آبرويي را پاك ميكند نه خانواده اي را آسوده.اينكه مرد خود را مسئول حفظ شرف و پاك كردن آن بداند براي جامعه سمي مهلك است و لازم است كه به آن رسيدگي شود و به جاي آگاهي زنان اين بار به آگاه كردن مردان به تدريج زمان پرداخت و سمينار و كلاس هايي براي اينگونه شرايط ترتيب داده تا از هرگونه قتل و خونريزي جلوگيري كند.زن نه وسيله اي است براي حفظ شرف و نه ابزاري براي اثبات شرف هیچ مرد و جامعه ای. زن یک انسان آزاد است، بدون آزادی زن هیچ جامعه ای آزاد نیست. باید با تغییرات در نظام حکومتی و قوانین حاکم راه این آزادی و برابری را هموار و تضمین کرد و پدیده “شرف” را برای همیشه در تاریخ ضد انسانی دوران عشایر به گور سپرد!
منبع: شماره ٥٠ نشریه سوسیالیسم امروز
٥ خرداد ١٣٩٧- ٢٦ مه ٢٠١٨
www.simroz.org
