سالگرد کمون پاریس اولین حکومت کارگری جهان گرامی باد
کمون پاریس نمونه شکوهمندی از جنبش پرولتری و تجربۀ نخستین حکومت کارگری در جهان است.
کارل مارکس
“در صبح ۱۸ مارس، پاريس با صدای رعد آسای ،زنده باد کمون، از خواب بيدار شد. کارگران پاريس، در ميان ضعف‌ها و خيانت‌های طبقات حاکمه دريافتند که ساعت عمل برای نجات اوضاع، از راه به دست گرفتن اداره امور کشور، فرا رسيده است… وقتی کمون پاريس زمام انقلاب را به دست خود گرفت، وقتی برای نخستين بار کارگران ساده جرأت کردند به امتيازات بالا دستی‌های خود تجاوز کنند، در آن وقت دنيای کهن با ديدن درفش سرخ، مظهر حکومت کارگری که برفراز شهرداری به اهتزاز درآمده بود، از خشم و غضب به خود می پیچید. این کارگران ساده در شرايط بیمانندی از سختی، با فروتنی و دلسوزی و به نحوی مؤثر کار خود را به انجام رساندند.”
کمون پاريس، نخستين حکومت کارگری در جهان و آفریننده دولتی بود که چنانچه پیروزی آن استمرار می یافت، طبقه کارگر را قادر می ساخت تا گامهای بعدی برای استقرار یک جامعه کمونیستی را با استواری بردارد. کمون شکل تاريخی و معينی از دولت، با مختصات ويژه‌ای بود. نگاهی گذرا به پاره ای از مصوبات و اقدامات کمون نشان از تولد مناسبات اجتماعی نوینی دارد که در ادامه خود می تواند به رهائی نهائی بشریت از بربریت نظام سرمایه داری منجر شود.
اولین حکومت کارگری که با قیام کارگران پاریس در سال ۱۸۷۱ و در جهان بنام «کمون پاریس» مشهور گشته است، یکی از آن رویدادهای تاریخی مبارزه طبقاتی کارگران است که بنام طبقه کارگر فرانسه به ثبت رسیده است. در آن سالها، در نتیجه جنگی که بین دو دولت بورژوایی فرانسه و پروس در جریان بود به توده های کارگر و مردم ستمدیده ویرانی ها و سختی های فراوانی تحمیل گردید و کارگران پروس، فرانسه و انگلستان بارها با انجام تظاهرات و صدور بیانیه و اعلامیه از طریق جامعه بین المللی کارگران ـ انترناسیونال اول ـ مخالفت خود را با این جنگ اعلام کرده بودند.
کارگران پاریس، روز ۱۸ مارس ۱۸۷۱ با قیام خود قوای دولتی را از پاریس بیرون رانده و ارتش سرکوبگر فرانسه را منحل کرده و نیروی مسلح خود را سازمان دادند. آنها همچنین دم و دستگاه های دولتی را منحل کردند. اعضای انتخابی کمون، حاکمیت را بدست گرفتند و توده های کارگر و زحمتکش شهر، بطور مسلحانه از حکومت خود دفاع کردند.
کمون پاریس از همان روزهای اول حاکمیتش یک سلسله اقدامات انقلابی را آغاز کرد که همگی از ماهیت کارگری بودن کمون نشأت گرفتند. مهمترین این اقدامات عبارت بودند از:
بدست گرفتن کارخانه ها و سپردن اداره آنها به تعاونی های کارگری، لغو کار شبانه کارگران نانواخانه ها، ممنوع کردن جریمه و کسر دستمزد کارگران، برقراری تحصیل رایگان، جدایی مذهب از دولت و پایان دادن به حاکمیت کلیسا و همچنین ملی کردن اموال و املاک کلیسا، به آتش کشیدن گیوتین ها که تا آنزمان هزاران انقلابی و مخالف دولت سرمایه داری فرانسه را با آن در برابر عموم مردم اعدام کرده بودند. واژگون کردن ستون «واندوم» ـ این ستون با استفاده از آهن پاره توپ های به غنیمت گرفته شده توسط ناپلئون ساخته شده بود و نشانه شوونیسم و عظمت طلبی فرانسه بر دیگر ملل و وسیله ای برای تحریک دشمنی و ایجاد کینه بین ملت ها بود .
ولادیمیر ایلیچ لنین در اثری که به‌نام «یادبود کمون» به‌مناسبت چهلمین سالگرد آن برشته تحریر درآورده است می‌نویسد:
«جنگ ناموفق با آلمان، مصائب دوران محاصره، بیکاری پرولتاریا و ورشکستگی خرده‌بورژوازی، تنفر توده‌ها نسبت به طبقات بالا و روسا، که عدم لیاقت کامل خود را نشان داده بودند، جوشش در محیط طبقه کارگر که از وضع خود ناراضی بود و برای پی‌ریزی ساختار اجتماعی دیگری کوشا بود، ترکیب ارتجاعی مجلس ملی فرانسه، که موجب نگرانی در مورد سرنوشت جمهوری می‌گشت و نیز عواملی دیگر، اهالی پاریس را در ۱۸ مارس سال ۱۸۷۱ به انقلاب سوق دادند و آنان دفعتاٌ حاکمیت را بدست گارد ملی و طبقه کارگر و خرده‌بورژوازی پیوسته به او سپردند.این واقعه ای بی‌نظیر در تاریخ بود.»
۱۸ ماه مارس پرچم سرخ انقلاب پرولتری بر مجلس پاریس افراشته شد و کمیته مرکزی گارد ملی تبدیل به دولت موقت فرانسه گردید. تحت تأثیر انقلاب ۱۸ مارس در پاریس در بعضی از استان‌ها و شهرستان‌های فرانسه، نظیر لیون، مارسی، تولوز و غیره، کمون‌های انقلابی اعلام گردید که بیش از چند روز طول نکشیدند. بین آنها بیش از همه کمون مارسی به‌مدت ۱۰ روز دوام کرد.
حکومت سرمایه داری فرانسه که در بیرون پاریس تجدید سازمان یافته بود سرانجام توانست به کمک حکومت سرمایه داری پروس کمون پاریس را محاصره نماید. دولت پروس اسیران جنگی فرانسوی را به حکومت فرانسه که در آن زمان در کاخ «ورسای» در حوالی پاریس مستقر شده بود تحویل داد و در محاصره کردن کمون پاریس، به کمک حکومت سرمایه داری فرانسه برخاست و سرانجام پس از دو ماه و ده روز حاکمان ستمگر سرمایه در فرانسه، پاریس را به خاک و خون کشاندند و حکومت کارگران را به شکست کشاندند.
در جریان جنگ سنگر به سنگر و قهرمانانه کارگران پاریس، هزاران کارگر در راه دفاع از کمون جان باختند و بدین گونه در آخرین روزهای کمون نیز سنن فداکاری و رزمندگی کارگری در راه حفظ حاکمیت خود را به نمایش گذاشتند.
کمون پاريس گرچه بيش از 72 روز دوام نياورد و بورژوازی آن را در خون کمونار های قهرمان پاريس غرق نمود. اما نقاط قوت و ضعف آن و درسها و تجارب آن دست آورد طبقه کارگر در نبرد های سرنوشت سازی هستند که هنوز پیش روی این طبقه قرار دارد.
اگر کمون پاریس، این اولین حکومت کارگری جهان توسط دولت های سرمایه داری و سرکوب خونین کارگران مبارز و بپاخاسته آن به شکست کشانده شده اما به گفته مارکس: «پاریس کارگر با کمونش به عنوان پیشتاز پر افتخار جامعه نو جاوید خواهد ماند و جانباختگان آن در قلب بزرگ طبقه کارگر جای خواهند داشت.»
یاد کمون پاریس اولین حکومت شورایی کارگری جهان را با تلاش و مبارزه هر چه بیشتر علیه نظام ضدانسانی سرمایه داری و برقراری حکومت کارگری ـ حکومت صاحبان اصلی این جامعه ـ گرامی می داریم.
